SİGARA NASIL BIRAKILIR?

Neden Sigaraya Başlarız?
Sosyal, psikolojik ve genetik faktörlere bağlı olarak çıkan sigara alışkanlığı, daha çok, çocukluk ve gençlik çağında kazanılır. Çocukluk çağında anne, baba veya diğer büyüklerinin sigara içtiğini gören çocuk, merak içgüdüsü ile sigara içmek ister. Hele bunlar sigara içtiği halde çocuğa “Ben sigara içiyorum ama sakın sen içme” denirse çocuğa hiç inandırıcı gelmez ve sorunun büyük olmakla ilgisi olduğunu düşünüp sigarayı büyümüş olmanın bir sembolü olarak görmeye başlar. Küçük yaşlarda birkaç adetle başlayan sigara alışkanlığı 8-10 yıl içinde artış gösterir ve nikotin bağımlılığı oluşur.
Veya gençlik çağında sigara içen diğer arkadaşlarının arasında dışlanmamak için sigaraya başlar.

Sigara içenlerin önemli bir kısmı da sigaraya üniversite yıllarında başlamaktadırlar. Özellikle tıp fakültesi öğrencileri uzun ve yorucu tıp eğitimleri sırasında sigaradan yardım bekleyerek streslerini azaltmaya çalışmaktadırlar.

Sağlık alanında çalışan doktor ve hemşireler arasında sigara içme alışkanlığı batı ülkelerinde çok azalmış olmasına rağmen ülkemizde ne yazık ki hala çok yüksek düzeydedir. Özellikle doktorların sigara içmesi sigara içen kişiler üzerinde çok olumsuz etki yapmakta ve onların sigara alışkanlığına devam etmeleri için kendilerince haklı bir gerekçe ileri sürmelerine neden olmaktadır. Bazı batı ülkelerinde olduğu gibi bizde de özellikle doktor önlüğü ile sigara içen doktorlara ağır para cezası (1000$) verilerek bunun önüne mutlaka geçilmelidir.
Okul öğretmenleri de aynı şekilde çocukların sigaraya başlamasında özendirici rol oynamaktadır. Bu nedenle öğretmenlerin sigara içmemesini veya içenlerin bırakmasını sağlayacak yasal önlemler vakit geçirmeden alınmalıdır.

Sigara Konusunda Bilinmesi Gereken Bazı Gerçekler:
Dünya sağlık örgütü istatistiklerine göre dünya ülkelerinin birçoğunda en çok rastlanan ve en çok ölüme yol açan nedenler arasında ilk sırayı akciğer kanseri alıyor. Son 40 yılda yüzde 250 oranında artış gösteren akciğer kanserine sadece ABD'de her yıl 160 bin kişi yakalanıyor. Türkiye'de ise her yıl 30-40 bin kişide akciğer kanseri görülüyor. Diger tum nedenlerle birlikte sigara nedeniyle Turkiye de yilda 100.000 kisi hayatini kaybediyor.
Bir başka araştırmaya göre akciğer kanserinin yüzde 85'i, kronik bronşit'in yüzde 75'i, kalp hastalıklarının yüzde 25'i sigaradan kaynaklanıyor. Araştırmacılar 100 bin kişilik nüfusta hiç sigara içmeyenlerin kansere yakalanma oranının yüzde 3-4, günde bir paket içenlerde yüzde 61, 1-2 paket içenlerde 143, günde 2 paket ya da daha fazla içenlerde 217 olduğuna dikkat çekiyor.

Sigara neden kadınlara daha zararlıdır?
Doğum kontrol hapı kullanan kadınlar arasında sigara içenlerin, içmeyenlere göre kalp krizi geçirme şansı 10 kat fazladır. Menopoz sigara içenlerde 1-3 yıl daha erken olur. Son yapılan çalışmalarda sigara içen kadınların, erkeklere nazaran, akciğer kanserine yakalanma risklerinin üç kat fazla olduğu bulunmuştur. Bu durumun genetik bir yatkınlık olduğu düşünülmektedir.

Sigara dumanında sağlığa zararlı hangi maddeler bulunuyor?
Sigara dumanında şu ana kadar 4000 den fazla kimyasal madde bulunmuştur. Bunların içinde en iyi bilinen ve en tehlikelileri Karbonmonoksit, Nikotin, Arsenik, Siyanür, Kadmiyum, Radyoaktif Polonyum210, Akrolein, Aseton, Benzpiren, Toluen ve Katrandır.
Örnek olarak Karbonmonoksit: Arabaların egzoz gazının aynısıdır. Kanın oksijen taşıma yeteneğini azaltır. Nikotin, Kokain ve Morfin kadar bağımlılık yapar. Kan basıncını (tansiyon) ve kalp hızını arttırır. Karbonmonoksit ile birlikte koroner arter hastalığı ve beyin damar hastalığına yol açar. Radyoaktif Polonyum, yaydığı alfa ışınları ile kanser yapar. Katran, Kanserojen (kanser yapıcı) olup, bronşlarda birikerek, akciğer kanseri, amfizem ve kronik bronşit yapar.

Sigara nasıl hastalık yapar?
Sigara dumanı içindeki binlerce zehirli maddenin içinde yalnız nikotinin bağımlılık yapıcı etkisi vardır. Sigarada nikotin bulunmasaydı muhtemelen bu pis kokulu dumanı hiç kimse içine çekmeyecekti.
Sigara içindeki nikotinin sinir sistemini uyarıcı etkisi yanında, özellikle solunum yollarını döşeyen epitel hücrelerinin yüzeyinde bulunan hava yoluyla gelen toz ve kirleri dışarı atan titrek tüyler üzerine felç edici etkisi vardır. Bu titrek tüylerin felç olması sigaranın içindeki katran gibi katı parçacıkların da balgam yoluyla dışarı atılmasını engelliyerek bir kısır döngü oluşturur. Solunum yollarını oluşturan bronşlar gittikçe daralır. İçeri rahatça giren hava dışarı çıkarken zorlanır. Akciğerler şişmeye başlar ve amfizem dediğimiz hastalık tablosu oluşur. Ayrıca sigaradaki kanser yapıcı maddelerde zamanla daha çok birikeceği için akciğer kanserine yakalanma riski giderek artar.
Sigara Hangi Hastalıkları Yapabilir?
Sigara dumanındaki 4000 'den fazla kimyasal maddenin sigara içimiyle vücuda alındığında çok sayıda hastalığa sebep olduğu bilinmektedir. Özellikle kronik bronşit ve amfizemin başlıca sebebi sigaradır.

Sigara içenlerde akciğer kanseri görülme oranı içmeyenlerin 10 katıdır. İçilen sigaranın miktarı ve süresi arttıkça akciğer kanseri riski de artar. Sigara kalp hastalıklarında da önemli risk faktörüdür. Ayrıca damarlarda tıkanma oluşturarak önemli sakatlıklara da yol açabilir. Sigaranın yol açtığı sağlık sorunlarından bazıları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:
SİGARANIN SEBEP OLDUĞU KALP VE KAN DOLAŞIMI HASTALIKLARI
Kalp Krizi
Damar Tıkanması ve Tromboemboli
Kangren
Felç

SİGARANIN SOLUNUM YOLLARI ÜZERİNE ETKİLERİ
Kronik Bronşit
Amfizem
Solunum yollarında sürekli irritasyon sonucu hassasiyet (bronş hiperreaktivitesi)
Astım

SİGARANIN MİDE-BARSAK SİSTEMİ ÜZERİNE ETKİLERİ
Ülser (Mide ve oniki parmak bağırsağı)
Gastro-özofageal reflü

SİGARANIN SEBEP OLDUĞU KANSER ÇEŞİTLERİ
Akciğer
Yemek Borusu
Ağız içi
Burun Boğaz Gırtlak
Pankreas
Böbrek
Lösemi

SİGARNIN CİNSEL ORGANLARA ZARARLARI
Erkeklerde İktidarsızlık ve kısırlık
Kadınlarda erken menopoz ve kısırlık
Prematüre Doğum / Düşük

DİĞER ORGANLAR
Cildin erken yaşlanması
Katarakt
Tat ve koku alma duyularında zayıflama

Sigarayı Bırakmanın Yararları:
Yaşamınıza yıllar katar (içilen her bir sigara 15 dakika ömrünüzü azaltır).
Akciğer kanseri, amfizem, bronşit ve kalp krizi riskini azaltır.
Kalbi ve dolaşım sistemini dinlendirir.
Sigara öksürüğü azalır ve kaybolur.
Spor yaparken kendinizi daha dinç ve enerjik hissedersiniz.
Dayanıklılığınız artar.
Sigaranın neden olduğu baş ve mide ağrıları kesilir.
Körelen koku alma duyusu yeniden gelişir.
Yemeklerin lezzetini yeniden tam olarak alırsınız.
Dumansız odalarda yaşarsınız.
Nefesiniz sigara kokmaz.
Harcayacak daha fazla paranız olur.
Diş ve parmaklarınızdaki sarı lekelere veda edersiniz
Elbise ve mobilyalarınızdaki sigara yanıklarından kurtulursunuz.
Kül tablalarınız temiz kalır.
Yakınlarınıza iyi örnek olursunuz.
İradenizin gücünü kanıtlamış olursunuz.
Sigara Nasıl Bırakılır?
Sigara bırakma yöntemleri arasında bilgilenme ve hazırlık süreci önemlidir. Kişinin sigaranın sağlığı üzerideki olumsuz etkilerinin önemini kavraması, sigara bırakma sürecinin zor olabileceğine kendini hazırlaması gerekir. Bu süreçte sigara bırakma kliniklerinden yardım istenerek, karşılaşılabilecek sorunlarla doktor gözetiminde daha kolay başedilmesi sağlanmalıdır.
Sigara bağımlılığının iki yönü vardır: Fiziksel bağımlılık ve psikolojik bağımlılık. Fiziksel bağımlılığı yapan sigaradaki nikotindir, bu nedenle bu bağımlılığa nikotin bağımlılığı da denebilir. Psikolojik bağımlılığa eğilim ise kişiden kişiye değişir. Depressif, anksiyeteli, kendine güvensiz ve sorunlardan kaçan kişiler psikolojik bağımlılığa daha eğilimlidirler.

Bazı sigara tiryakilerinde nikotin bağımlılığı daha belirgindir. Bunlar sabah kalkar kalkmaz kahvaltıdan önce sigara içen kişilerdir.

Sigarayı bıraktıktan sonraki ilk 3 gün en zor dönemdir. Nikotin yoksunluk belirtileri olan huzursuzluk, anksiyete, konsantrasyon güçlüğü, depresyon ve büyük bir sigara içme arzusu bu dönemde ortaya çıkabilir. Bu durumların geçici olduğunu ve 3-4 hafta içinde azalarak ortadan kalkacağını bilmek önemlidir. Bu dönemde aktif olmak, kafeinden uzak durmak, sigarayı akla getirecek ortamlarda bulunmamak, sakız çiğnemek, kuruyemiş yemek bu dönemi kolay atlatmaya yardımcı olur.
Son dönemlerde kullanılan nikotin bantları ve nikotin sakızları da kanda nikotin düzeyini yükselterek nikotin yoksunluğuna bağlı belirtileri azaltabilir. Ancak bu bant ve sakızların yanlış kullanımı çok tehlikeli olabilir. Bu nedenle doktor gözetiminde kullanın.
Bazıları için sigarayı azaltarak bırakmak daha kolay bir yöntem olabilir. Bu durumda nikotin yoksunluğunun yan etkileri daha azdır, ancak tekrar eski düzeyde sigara içmeye başlanması daha sık görülür.

Bazı sigara tiryakilerindede psikolojik bağımlılık daha belirgindir. Bu kişilere psikolog veya psikiatrist gözetiminde davranış terapisinden yarar sağlayıp sigarayı bırakabilir. Veya antidepresan türü ilaçlardan yardım alınabilir. Özellikle Bupropion etken maddeli anti depresan ilaç, sigara bağımlılığından kurtulmaya yardım etmede oldukça başarılı olmaktadır. Yine bu tür ilaçlar doktor gözetiminde kullanılmalıdır.

Bıraktıktan Sonra Tekrar Başlamamak İçin Neler Yapmalı?
Sigara içenler, sigarayı bıraktıktan sonra bir tek sigara içmek için büyük özlem duyarlar. Ancak bir tür uyuşturucu madde bağımlısı olduklarını hatırlamaları ve tek bir sigaranın bile geriye dönüş riski taşıdığını bilmeleri gerekir.

Özellikle ilk günlerde sigara içme krizinden kurtulmak için bazı alışkanlıkları değiştirmekte yarar vardır. Örneğin; çay ve kahveyle birlikte canınız çok sigara istiyorsa, meyve suyu yada meyve özlü çay içmeyi deneyebilirsiniz. Ayrıca sigara içilen mekanlara bir süre için daha az gitmeye çalışabilirsiniz.

Şunları Unutmayın!...

Alkol, kahve ve çay sigara içme isteğinizi arttırıyorsa bunlardan azami ölçülerde kaçının.

Teklif edilen sigarayı reddedin.

Her gün daha zinde ve sağlıklı olduğunuzu düşünün.

Kendinizi ödüllendirin. Niçin bırakmaya karar verdiğinizi düşünün.

Sigaraya başlama nedeninizi, buna yol açan etkileri bulun ve başa çıkmanın yollarını arayın.
Sigaraya sadece aklınızdan geçiriyorsanız bile nasıl bırakabileceğiniz konularında tavsiyeler almak için bir doktora başvurun.

Sigarayı bıraktıktan sonra neler olur ?
20 dakika: Kan basıncı ve kalp hızı normale döner. Eller ve ayaklar dolaşım normale döndüğü için ısınmaya başlar.

8 saat: Kanda oksijen düzeyi normale döner. Kalp krizi riski düşmeye baslar.

24 saat: Karbonmonoksit (egzoz gazı) vücuttan atılır. Akciğerlerdeki balgam ve diğer birikimler temizlenmeye başlar.
48 saat: Nikotin vücutta artık saptanamaz. Tat ve koku alma duyularınızın daha iyi çalıştığını hissedersiniz.
72 saat: Solunum yolları gevşediği için nefes almak kolaylaşır.
2-12 hafta: Dolaşım bütün vücutta düzelir. Akciğerlerinizdeki balgamı atmaya başlarsınız ve öksürük, balgam, nefes darlığı ve hırıltı bulguları geriler Vücut enerjisi artar. Yürümek kolaylaşır.

3-9 ay: Öksürük, nefes darlığı düzelir. Akciğer işlevi yüzde 5-10 oranında artar.
5 yıl: Kalp krizi riski sigara içenlerin riskinin yarısına iner.

10 yıl: Akciğer kanseri riski sigara içenlerin riskinin yarısına iner. Kalp krizi riski hiç sigara içmemiş biri ile eşit olur. Bir kaç saat içinde nikotin tamamen sisteminizden atılır.

Doktor Gözetiminde Nasıl Sigara Bıraktırılıyor:
Sigarayı bırakmak için başvuran kişilere öncelikle anket formu doldurularak sigara bağımlılığının derecesi belirleniyor ve doktor tarafından muayene yapılıyor.
Bazı laboratuar tetkikleri isteniyor (Akciğer grafisi, Solunum fonksiyon testi, EKG, Nefeste karbonmonoksit düzeyi ölçümü, Tam kan sayımı, Açlık kan şekeri, total kolesterol, HDL kolesterol, LDL kolesterol, VLDL kolesterol ve Trigliserit düzeylerinin ölçümü).

Sigarayı bırakacak kişi, sigaranın zararları ve yol açtığı hastalıklar konusunda bilgilendiriliyor.
En uygun bırakma yöntemi ( Nikotin bandı, nikotin sakızı, antidepresan, davranış tedavisi vs.) ve bırakma tarihi belirleniyor.

Sigara içicisi, kontrollere çağrılıyor. Bu kontrollerde sigarayı bırakan kişinin programa uyup uymadığı denetleniyor ve sigarayı bıraktıktan sonra karşılaşabileceği çeşitli sorunların (kilo alma, depresyon, uykusuzluk ve kabızlık vs.) çözümlenmesine çalışılıyor.
Kaynak: Hacettepe Üniversitesi - Hazırlayan : Dr. Mükremin Er